Nhung hươu là gì? Công dụng, cách dùng

Nhung hươu được biết đến là loại dược liệu quý hiếm hiện nay bởi có nhiều công dụng tuyệt vời cho sức khỏe. Tuy nhiên, việc hiểu không rõ về thành phần, công dụng của nhung hươu dẫn đến sử dụng sai cách có thể gây ra những hậu quả khó lường. Vì vậy, hãy cùng tìm hiểu những thông tin quan trọng nhất về vị thuốc “bạc triệu” này ngay sau đây. 

Nhung hươu là gì?

Nhung hươu hay còn gọi lộc nhung, là phần sừng non của con hươu. Chúng thường mọc khi hươu con được 2 tuổi trở lên. Khi này, lộc nhung đã có thể thu hoạch được.  Do cơ chế tự tái tạo nên sừng non sau khi cắt sẽ mọc lại sừng mới trong vòng 1 năm. Quá trình thu hoạch lộc nhung của một con hươu sẽ kéo dài từ 13 – 15 năm. 

Hiện nay, Nghệ An, Hà Tĩnh, Đồng Nai,… là những tỉnh nuôi hươu để lấy sừng non. Tuy nhiên ,chất lượng của lộc nhung sẽ có sự khác biệt, phụ thuộc vào nơi nuôi và quá trình nuôi hươu.

• Tên gọi khác: Quan lộc nhung, Ban long châu, Huyết nhung, Hoàng mao nhung.
• Có tên khoa học của nhung hươu là Cervus nippon Temminck.
• Thuộc họ: Hươu, nai.

Đặc điểm nhận biết

Hươu là loài động vật nhỏ, có vú, thường dài khoảng 0.9 – 1.2m, cao khoảng 0.72 – 1m. Lông của chúng có màu đỏ hồng, nhiều đốm trắng và mịn. Trong đó, lộc nhung của hươu rất dễ nhận biết, dựa vào một số đặc điểm sau:

• Sừng non là phần sừng nhỏ, chia thành 2 nhánh, thường mềm và mọc đều trên đầu của con hươu.
• Bên ngoài nhung hươu được bao phủ một lớp lông mịn như nhung. Vì vậy, người ta gọi đó là phần nhung của con hươu.
• Ở những tháng đầu mới mọc, phần nhung này sẽ có màu hồng nhạt, về sau chuyển sang màu nâu khi đạt độ dài khoảng 15 – 20cm.
• Nhung hươu có giá trị dinh dưỡng cao nhất là vào mùa xuân. Bởi đây là thời kỳ loài hươu sinh trưởng mạnh mẽ nhất. Vì vậy, người ta cũng thường thu hoạch lộc nhung vào thời điểm này.
• Hiện nay, kỹ thuật thu hoạch nhung hươu ngày càng hiện đại nên chất lượng sừng non cũng cao hơn, trong khi vẫn đảm bảo không làm ảnh hưởng đến tính mạng của hươu.    

Phân loại nhung hươu

Hiện nay, trên thị trường có 4 loại phổ biến, đó là:  

• Huyết nhung: Đây là loại đắt nhất và cũng có giá trị dinh dưỡng cao nhất. Huyết nhung được lấy từ những con hươu đang phát triển tốt nhất trong thời kỳ sinh trưởng và khi đạt từ 3 tuổi trở lên. Khi này, sừng non bắt đầu phân nhánh, nên thường không dài, rất mềm và có màu hồng nhạt.
• Lộc nhung chìa vôi: Loại này được lấy khi hươu chỉ từ 2 tuổi và sừng non chưa phân nhánh. Đồng thời, nếu phơi khô lộc nhung chìa vôi sẽ làm mất đi lượng dinh dưỡng đáng kể.
• Lộc nhung yên ngựa: Loại nhung này được thu hoạch khi sừng non đã có sự phân nhánh rõ ràng, với hình dáng giống như cái yên ngựa. Lộc nhung này yên ngựa cũng có giá trị dinh dưỡng khá cao, chỉ sau huyết nhung. Thế nhưng điểm đặc biệt là nó cần được thu hoạch đúng thời điểm là vào mùa xuân thì mới đem lại giá trị. Đồng thời, lộc nhung yên ngựa cần tránh để quá lâu, khiến sừng non sẽ hóa thành sừng già.
• Lộc nhung gác sào: Loại này thường thu hoạch ở những con hươu có độ tuổi 10 – 15 tuổi. Do đã qua giai đoạn mạnh khỏe nhất nên những con hươu này cũng yếu dần đi và nên chất lượng của lộc nhung thu hoạch được cũng không có giá trị dinh dưỡng cao so với những loại trên. Vì vậy, lộc nhung gác sào thường có giá thấp hơn.

Thu bắt – Sơ chế

Thông thường, sừng hươu, nai sẽ rụng đi vào cuối mùa hạ và mọc lại vào mùa xuân năm sau. Mùa nhung của hươu, nai thường vào tháng 2 – 3. Nên người ta sẽ đi săn vào mùa này để có thể lấy được nhung hươu chất lượng cao. 

Tuy nhiên, do nhu cầu sử dụng hiện nay tăng cao nên một số nơi như Nghệ An, Hà Tĩnh đã triển khai nuôi hươu, nai để cưa sừng và tiêu thụ.

Khi thu hoạch nhung hươu, nai người ta sẽ cưa từ chỗ cách đáy nhung khoảng 3 – 4cm. Sau khi cưa, máu chảy ra sẽ được hứng để cho vào rượu giúp tăng cường khả năng sinh lý. Nều muốn hãm để máu không chảy nữa thì người ta sẽ dùng mực tà trộn với than gỗ rồi đem bôi vào vị trí cưa. Tiếp theo dùng vải băng lại để tránh côn trùng, vi khuẩn.

Cách bào chế dược liệu nhung hươu

Lộc nhung sau khi cắt có nhiều máu thịt nên cần phải sơ chế ngay, tránh để lâu rất dễ bị hôi thối, hoặc côn trùng, vi khuẩn xâm nhập. Dưới đây cách sơ chế lộc nhung thường được sử dụng:

Cách 1:

• Đầu tiên nhúng nhung hươu vào rượu sau đó để qua đêm. 
• Khi ngâm cần để vị trí cắt hướng lên trên nhằm mục đích tránh các chất tốt trong nhung tan vào rượu. 
• Đến hôm sau, người ta lấy cát rang lên cho nóng vừa, sau đó cho vào một cái ống và để ở giữa cặp nhung hươu. Nếu cát nguội thì sẽ thay cát mới. 
• Với mỗi lần thay cát như vậy nhung hươu sẽ được nhúng vào rượu để rượu thấm vào. 
• Lặp lại cách làm như vậy cho đến khi nhung khô hẳn. 
• Một số nơi có thể thay cát bằng gạo rang. Đến khi nhung khô thì dùng gạo này để nấu cháo ăn cũng rất tốt.

Cách 2:

• Tẩm rượu vào lộc nhung rồi đem sấy khô. 
• Lặp lại như thế vài lần cho đến khi nhung hươu khô kiệt là được. 
• Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện cần tránh để nhung bị nứt, chảy máu sẽ làm mất giá trị.
• Thời gian cho mỗi lần chế biến lộc nhung cần khoảng từ 2 – 3 ngày. Thông thường với một cặp nhung nặng khoảng 800g sẽ thu được khoảng 250g dược liệu.

Thành phần thuộc tính

Nhung hươu được biết đến là một trong tứ đại danh dược bao gồm: “Sâm, Nhung, Quế, Phụ” bởi nhờ có thành phần chứa rất nhiều chất dinh dưỡng tốt, bổ dưỡng cho cơ thể.

Tính vị

• Theo ghi chép trong Bản Kinh, lộc nhung có vị ngọt, tính ôn
• Theo cuốn Bản thảo Mông Toàn, nhung hươu có vị ngọt, mặn, tính ôn, không độc.

Quy kinh

• Trong cuốn Bản Thảo Kinh Sơ cho biết: Lộc nhung nhập quyết âm kinh, thiếu âm, túc thiếu âm và thủ quyết âm.
• Còn trong Lôi Công Bào Chế Dược Tính Giải: Lộc Nhung quy vào kinh Can, Thận.

Thành phần hóa học

• Các loại nguyên tố vi lượng, axit amin và các khoáng chất quan trọng như Ca, K, Na, Mg, P,… protid, lipid.
• Collagen: Đây thành phần tạo nên kết cấu chính của protein ở nhiều mô liên kết trong cơ thể.
• Chondroitin: Là thành phần quan trọng của cấu trúc sụn giúp các khớp trở nên dẻo dai, bền bỉ và cứng rắn hơn.
• Pantocrin: Thường được sử dụng để bào chế các loại thuốc có tác dụng hỗ trợ điều trị tình trạng suy giảm sinh lý, trẻ hóa cơ quan sinh sản và nội tiết.
• Glycosaminoglycans: Giúp tăng cường hấp thu nước và bôi trơn các khớp để tăng cường sự dẻo dai và bền bỉ cho khớp. 
• Acid uronic: Giúp tăng cường thể lực, Khả năng trao đổi giữa các cơ quan trong cơ thể, đặc biệt là tạo cảm giác hưng phấn, dễ chịu.
• Bạch cầu trung tính: Đây là thành phần không thể thiếu trong hệ miễn dịch tự nhiên, giúp tăng cường đề kháng cho cơ thể hiệu quả.
• Prostaglandin: Có tác dụng chống viêm và giúp vết thương nhanh lành. 
• Hyaluronic: Giúp hỗ trợ trong quá trình sản sinh tế bào mới, nên rất tốt cho các khớp xương, từ đó có khả năng lưu giữ vẻ trẻ đẹp cho làn da.
• IGF-1: Đây là 1 loại protein giúp điều hòa sự phát triển của nhân và các tế bào trong xương, sụn. Vì vậy, nó đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển trí não, chiều cao của trẻ nhỏ.

Nhung hươu có tác dụng gì?

Với sự xuất hiện đa dạng của các thành phần trên, nhung hươu mang lại một số công dụng tuyệt vời cho sức khỏe. Cụ thể:

Bồi bổ khí huyết

Đây chính là công dụng nổi bật nhất của lộc nhung. Chất dinh dưỡng và các loại axit amin có trong nhung giúp tăng sản sinh hồng cầu và tăng cường hoạt động lưu thông máu. 

Vì vậy mà lộc nhung rất phù hợp với người già, phụ nữ sau sinh, những người vừa ốm dậy, hay người cần được bồi bổ sức khỏe,… 

Chống lão hóa, dễ ngủ

Tác dụng này thường được các chị em yêu thích. Bởi trong nhung hươu có chứa lượng collagen dồi dào nên được nhiều phụ nữ ở độ tuổi trung niên sử dụng. Nhằm mục đích tạo đồ đàn hồi cho da, trẻ hóa làn da, giúp da khiến da trở nên căng bóng và mịn màng hơn. 

Bên cạnh đó, sử dụng nhung hươu còn giúp dễ ngủ, và tỉnh táo hơn khi thức dậy. Chỉ bằng việc ngâm lộc nhung với mật ong rồi lấy phần nước để uống hàng ngày sẽ giúp bạn ăn ngon, ngủ ngon, cơ thể sảng khoái và tinh thần tỉnh táo

Giảm đau xương khớp, phòng ngừa loãng xương

Công dụng này thường được sử dụng cho người già và những người trung niên, , người bị đau nhức xương khớp. Bởi trong lộc nhung có nhiều thành phần giúp tăng cường canxi, từ đó khiến xương trở nên chắc khỏe hơn, hoạt động nhịp nhàng hơn. 

Bên cạnh đó, người ta cũng sử dụng lộc nhung để phòng ngừa loãng xương ở phụ nữ khi đến thời kỳ mãn kinh. Hoặc dùng ngâm rượu để uống sẽ giúp giảm đau xương khớp.

Bổ thận và  tăng cường sinh lực

Khi kết hợp một số các dược liệu trong Đông y, nhung hươu sẽ giúp tăng cường sinh lực cho nam giới, bổ thận và tráng dương. Vì vậy, với những người quý ông bị yếu sinh lý, hoặc có nguy cơ hiếm muộn, vô sinh, nếu sử dụng lộc nhung để hỗ trợ điều trị sẽ đem lại hiệu quả rất tốt. 

Đối tượng nên và không nên sử dụng lộc nhung

Mặc dù được đánh giá là dược liệu quý hiếm, mang lại nhiều lợi ích cho cơ thể, nhưng không phải đối tượng nào cũng thể sử dụng được loại “thần dược” này. Vì vậy trước khi quyết định sử dụng nhung hươu bạn cần lưu ý:

Độ tuổi có thể sử dụng 

Nhung hươu có thể dùng cho người lớn và trẻ em từ trẻ em từ 3 tuổi trở lên. Tuy nhiên, với trẻ em cần lưu ý:

• Trước khi sử dụng cần có sự tư vấn của thầy thuốc hoặc người có chuyên môn để có liều lượng phù hợp.
• Không lạm dụng khi dùng cho trẻ em, vì lộc nhung có thể gây béo phì, kích thích và gây phát dục sớm.
• Với đối tượng thai nhi, trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ còn bú sữa mẹ có thể bổ sung gián tiếp qua người mẹ nhưng cũng phải tuân theo liều lượng.

Những người nên dùng lộc nhung 

Những đối tượng sau đây nên sử dụng nhung hươu để mang lại hiệu quả hỗ trợ và điều trị tốt nhất:

• Trẻ em chậm lớn, còi xương, biếng ăn, suy dinh dưỡng, thấp bé so với lứa tuổi.
• Người già, sử dụng để giúp làm chậm quá trình lão hóa, ngăn ngừa các bệnh mãn tính và tăng độ chắc khỏe của xương khớp.
• Phụ nữ khó đậu thai, hiếm muộn, lãnh cảm tình dục, tử cung lạnh, hoặc đang cho con bú.
• Nam giới bị yếu sinh lý, xuất tinh sớm, suy giảm ham muốn, tinh trùng loãng,…
• Những người chơi thể thao, lao động chân tay nặng nhọc, hoặc hoạt động trí óc với tần suất cao, người thường xuyên bị căng thẳng, stress.
• Người mắc các bệnh lý liên quan đến xương khớp.
• Người gầy yếu xanh xao, thiếu máu, suy nhược cơ thể, người sau phẫu thuật hoặc mới ốm dậy cũng nên dùng nhung hươu.

 Đối tượng không nên sử dụng

Những đối tượng sau sẽ không phù hợp khi sử dụng nhung hươu vì có thể gây ra một số ảnh hưởng hưởng không mong muốn:

• Người bị huyết áp cao, gan nóng, viêm thận nặng. 
• Người bị bệnh gout cũng là đối tượng không nên sử dụng nhung hươu.
• Một số người có cơ địa dị ứng với lộc nhung có thể gây ngứa.
• Những người có cơ thể hư nhiệt với các dấu hiệu là sợ nóng, ra mồ hôi trộm, sốt về chiều, táo bón cũng không nên dùng nhung hươu.
• Những người bị mất máu, viêm phế quản, hẹp van tim, khạc đờm vàng, sốt, sôi bụng, đau bụng đi ngoài, đầy bụng cũng không nên dùng lộc nhung.

Cách sử dụng nhung hươu

Có rất nhiều cách sử dụng nhung hươu, bằng việc chế biến chế biến thành món ăn, ngâm rượu hoặc sử dụng trong bài thuốc để mang lại hiệu quả trị bệnh tốt hơn. Dưới đây là những cách dùng nhung hươu mà bạn có thể áp dụng.

Cách chế biến nhung hươu

• Ngâm nhung hươu với rượu: Dùng nguyên cặp nhung hươu tươi hoặc có thể thái lát để ngâm cùng với rượu, theo tỷ lệ 100gr nhung hươu tươi thì ngâm với 1 lít rượu. Nếu bạn dùng nhung hươu khô thì thái lát rồi đem ngâm theo tỉ lệ 1:3. Ngâm trong 1 tháng.
• Ngâm với mật ong: Lấy 100gr nhung hươu tươi rồi thái lát mỏng, đem ngâm cùng 250ml mật ong nguyên chất trong 100 ngày. Có thể ăn trực tiếp được nhung hươu.
• Nấu cháo nhung hươu: Bạn xay nhỏ xung hươu tươi để nấu cháo như bình thường. Để ngon miệng hơn bạn có thể cho thêm rau củ, nước hầm xương.
• Dùng làm món hầm: Bạn có thể dùng nhung hươu tươi để chế biến các món hầm với chân giò, chim, gà,… Tạo thành món ăn bổ dưỡng, tốt cho người bị yếu sinh lý hoặc suy nhược cơ thể.
• Tráng trứng với bột nhung hươu khô: Lấy bột nhung hươu với lượng vừa phải đem đánh cùng trứng gà. Sau đó để tráng hoặc hấp và dùng trong bữa ăn. Cách chế biến này phù hợp với trẻ em chậm lớn hoặc người muốn tăng cân.
• Ngoài ra, bạn cũng có thể sử dụng nhung hươu khô dưới dạng bột để pha với nước nóng,hoặc sữa tươi để uống.

Cách dùng – Liều lượng

Có nhiều cách sơ chế, bào chế nhung hươu khác nhau. Thông thường, người ta không dùng vị thuốc này cho vào thuốc sắc mà tán nhỏ thành bột để hòa cùng nước uống. Có thể sử dụng độc vị (chỉ một mình lộc nhung) hoặc dùng kết hợp với các vị dược liệu khác.

Liều lượng sử dụng hợp lý là từ 1,2 – 4g mỗi ngày tùy thuộc vào thể trạng từng người.

Một số bài thuốc từ nhung hươu

• Chữa tiểu nhiều, tiểu đêm, liệt dương

Sao nhung hươu với rượu, sau đó tán thành bột. Mỗi lần sử dụng lấy 0,8 – 1,2g bột nhung hươu với 20g dâm dương hoắc sắc với nước. Hoặc có thể ngâm 20 – 40gr nhung hươu với rượu trắng, sau 7 ngày có thể sử dụng được.

• Chữa phụ nữ bị vô sinh, băng lậu do hỏa suy

Lấy 40g nhung hươu, 40g nhục thung dung, 80g thục địa, 40g ô tặc cốt. Tất cả đem tán thành bột. Sau đó mỗi ngày ngày dùng 8 – 12g pha nước uống.

• Sử dụng cho người thiếu máu, sợ lạnh, nhức đầu do hư hàn

Dùng 30g nhung hươu đem ngâm với rượu, sau đó sấy khô. Thêm 150g hoàng kỳ, 500g long nhãn, tán thành bột mịn. Sau đó đem luyện với mật ong và làm thành viên hoàn. Dùng uống với nước ấm, mỗi ngày 2g.

• Nhung hươu giúp mạnh gân cốt, hỗ trợ phát dục

Chuẩn bị 30g lộc nhung và 10g nhân sâm, nghiền thành bột mịn, thêm 100g địa hoàng, đương quy 45g,9g hoàng kỳ, đem sắc 3 lần, bỏ phần bã và trộn 3 nước lại với nhau. Sau đó hòa chung với nhung hươu và nhân sâm. Cuối cùng cho thêm mật ong để luyện thành cao. Mỗi lần sử dụng, uống 5ml, ngày 2 – 3 lần.

• Điều trị chứng tinh khí hao tổn, thận dương bất túc, liệt dương, di tinh, hoạt tinh, đau lưng, đau đầu gối, mỏi gối, tai ù, váng đầu

Sử dụng nhân sâm, lộc nhung, thục địa, câu kỷ tử, phụ tử tán thành bột mịn, sau đó hoàn thành viên rồi uống.

• Làm giảm tình trạng sắc mặt đen sạm, tinh huyết suy kiệt, trên táo dưới hàn, hoa mắt, ù tai, hoa mắt, miệng khô, lưng đỏ, tiểu đục

Chuẩn bị đương quy, lộc nhung tẩm rượu, sau đó phân ra lượng bằng nhau rồi tán thành bột mịn. Dùng thêm thịt ô mai nấu thành cao, sau đó trộn cùng với thuốc bột rồi hoàn thành viên. Mỗi ngày nên dùng từ 8 – 12gr, sử dụng cùng với nước cơm.

• Tăng cường sức khỏe, chữa đau lưng mỏi gối, di tinh, hoạt tinh, phụ nữ bị băng huyết, rong kinh, khí hư

Chuẩn bị nhung hươu 6gr, sơn dược 30gr và 500ml rượu trắng. Hai vị thuốc trên đem ngâm rượu trong 10-15 ngày là có thể sử dụng. Mỗi ngày uống khoảng 20 – 40ml rượu, chia làm 2 lần uống.

Hoặc bạn có thể chuẩn bị 90gr đông trùng hạ thảo, 20gr lộc nhung, 1,5 lít rượu trắng. Cho các vị thuốc vào rượu ngâm 15-30 ngày là có thể sử dụng. Mỗi ngày đem ra uống 2-3 lần, mỗi lần khoảng 10ml rượu.

• Giảm tình trạng sốt về chiều, tinh huyết thô, ra nhiều mồ hôi, hồi hộp, lo sợ, chân tay mỏi

Nhung hươu 40gr, đem chưng với rượu, 40gr phụ tử (bào).  Tán hai vị trên thành bột mịn chia làm 4 phần đều nhau. Chuẩn bị thêm 10 lát sinh khương sắc thành nước uống rồi dùng nước thuốc này uống với bột nhung hươu ở trên.

• Chữa thiếu máu, tăng cường sức khỏe, hoa mắt, đau đầu, ù tai

Chuẩn bị 200gr lộc nhung nghiền thành bột mịn rồi uống hàng ngày, mỗi ngày 1 lần, từ 1-3gr.

• Chữa chứng hoạt tinh, di tinh, trợ dương, trị liệt dương

Nhung hươu 50gr đem ngâm rượu cho nhuận, sau đó sấy khô tán bột. Chuẩn bị 100gr đương quy, 100gr hồng sâm, 250gr hoàng kỳ, 250gr dâm dương hoắc, 250gr bạch thược tán thành bột mịn. Trộn đều các loại bột trên với nhau rồi chia thành những phần nhỏ, mỗi phần 5gr. Chiêu thuốc với rượu, ngày uống 2 lần, mỗi lần 5gr.

Những lưu ý khi sử dụng

Ngoài những công dụng tuyệt vời và cách chế biến lưu trên. Vì vậy, khi sử dụng nhung hươu, bạn cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Sử dụng với liều lượng hạn chế và theo đúng chỉ định của bác sĩ. Sử dụng quá liều có thể dẫn đến nguy cơ bị bị co giật, hạ huyết áp.
• Không tự ý kết hợp lộc nhung với bất kỳ dược liệu nào mà không có sự tư vấn của bác sĩ chuyên môn.
• Bảo quản nhung hươu đúng cách: Với lộc nhung khô dạng thái lát hoặc dạng bột, bạn cần  bỏ ngay vào bình thủy tinh hoặc túi plastic và cho vào tủ đá. Đối với nhung hươu tươi, bạn cho vào túi zipper và cũng để trong tủ đá.
• Tránh mua nhầm hàng giả, hàng trôi nổi và không có nguồn gốc rõ ràng.

Trên đây là những thông tin đầy đủ nhất về dược liệu nhung hươu. Mong rằng những chia sẻ này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về loại danh dược này, đồng thời biết được cách sử dụng và những lưu ý khi dùng để có được hiệu quả tốt nhất.