Hạt đười ươi có tác dụng gì, cách dùng hiệu quả

Hạt đười ươi rất đặc biệt, cứ 4 năm mới cho quả chín một lần và rất được ưa chuộng sử dụng trong đời sống hàng ngày. Dân gian sử dụng quả đười ươi như một thức uống giải khát, thanh nhiệt, giải độc và làm thuốc chữa bệnh, đặc biệt là các bệnh xương khớp. Cùng tìm hiểu những thông tin về dược liệu, cách sử dụng cũng như giá bán cập nhật mới nhất trong bài viết dưới đây.

Thông tin về hạt đười ươi có thể bạn chưa biết

Hạt đười ươi (nhiều địa phương gọi lái đi là hạt lười ươi) là quả của cây đười ươi hay còn gọi là cây ươi.

Những thông tin về dược liệu:

• Tên gọi thông thường: Hạt đười ươi
• Các tên gọi khác: Hạt ươi, Hạt nở, Đại hải, Đại hải tử, Đại hồng quả, An nam tử, Cây Thạch,…
• Danh pháp khoa học Scaphium Macropodum (tên đồng nghĩa Sterculia Lychnophora Hance).
• Thuộc họ phụ Trôm (Sterculia) của họ Cẩm Quỳ (Malvaceae)

Đặc điểm thực vật cây đười ươi

Trong thiên nhiên, cây ươi là một loại cây thân gỗ lớn, mọc trong rừng với nhiều đặc điểm rất dễ nhận biết.

Cây ươi và hạt có những đặc điểm sau:

• Cây thân gỗ, cao từ 20 – 40m, đường kính gốc lớn, đạt đến trên 1m.
• Lá cây mọc tập trung chủ yếu ở đỉnh cành, phiến lá rộng khoảng 10 – 12cm, dài từ 10 – 20cm, không có lông phủ và có màu bạc sáng.
• Hoa của cây khá nhỏ, đặc biệt, 4 năm cây mới cho quả chín 1 lần nên loại hạt này tương đối hiếm.
• Quả đười ươi thường chín vào tháng 7, tháng 8 hàng năm, khi chín có vỏ ngoài màu nâu vàng, vỏ mỏng.
• Hạt hình bầu dục có hình dạng gần giống hạt hạnh nhân, có màu nâu đỏ sậm, kích cỡ 1 – 2cm, bề mặt hạt sần sùi. Đặc biệt, hạt nổi trên mặt nước, khi ngâm hạt nở to gấp 8 – 10 lần thành một chất dịch nhầy màu nâu nhạt, có vị hơi chát nhẹ, ngọt hậu và thanh mát.

Cây đười ươi mọc ở đâu tại nước ta?

Tại Việt Nam, người ta phát hiện cây ươi mọc phân bổ chủ yếu ở các tỉnh miền Nam và miền Trung, rất hiếm thấy ở ngoài miền Bắc.

Cây thường mọc trong các rừng, rải rác ở một số tỉnh thành ở phía Nam như Bình Định, Bà Rịa Vũng Tàu, Biên Hoà,… các tỉnh miền Trung như Quảng Nam, Quảng Ngãi, Tây Nguyên, Lâm Đồng,…

Ngoài ra, loại thực vật này còn được tìm thấy ở một số nước khác thuộc châu Á như Lào, Thái Lan, Campuchia, Malaysia,…

Thu hoạch, bào chế và cách bảo quản hạt đười ươi

Cứ 4 năm, cây ươi mới cho quả chín một lần vào tháng 7, tháng 8 hàng năm, đây cũng là thời điểm khai thác hạt lý tưởng nhất.

Dựa vào cách thu hoạch và người ta chia hạt đười ươi thành 2 loại khác nhau, gồm có:

• Hạt đười ươi bay: Quả chín trên cây và tự rụng (bay) xuống đất được nhặt về và sử dụng, loại này có giá trị cao nhất và tương đối hiếm.
• Hạt đười ươi già và non: Quả già và quả non được thu hái trực tiếp trên cây rồi mới đem phơi hoặc sấy cho khô, thường có màu đen sậm, ngâm nước nở nhỏ hoặc thậm chí không nở, dược tính không cao.

Ngoài ra, căn cứ vào vị trí phân bổ mà người ta còn chia hạt đười ươi thành hạt đười ươi bay trâu và bay sẻ với hình dạng và màu sắc khác nhau.

• Hạt đười ươi bay trâu: Thường mọc ở miền Trung, chủ yếu ở Quảng Nam, hạt dài, to, khi chín có màu nâu đỏ sậm như cánh gián hoặc ngà vàng như màu cafe sữa, trên thị trường rất hiếm.
• Hạt đười ươi bay sẻ: Chủ yếu ở miền Nam, tập trung nhiều ở Cát Tiên, Đồng Nai, kích thước nhỏ hơn, khi chín có màu vàng tươi hoặc ngà vàng, vỏ mỏng và nở nhanh, sản lượng nhiều hơn.

Cách bảo quản hạt đười ươi khô rất đơn giản, chỉ cần để dược liệu ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh nhiệt độ quá cao, nơi gần nguồn nước có thể gây ẩm, mốc, mối mọt, sâu bọ.

Hạt đười ươi có công dụng gì với sức khỏe con người?

Tác dụng của hạt đười ươi được cả Đông Y và Y học hiện đại đánh giá rất cao với nhiều công dụng cho sức khoẻ của con người.

Theo Y học cổ truyền

Hạt đười ươi có vị ngọt nhẹ, tính hàn, có tác dụng thanh phế nhiệt, giải độc, lợi yết hầu, thanh trường thông tiện,…

Dân gian thường sử dụng dược liệu này trong các bài thuốc chữa bệnh lao thương, thổ huyết, chảy máu cam, táo bón, giải cảm sốt, hạ nhiệt, mụn nhọt, viêm họng, đau cột sống, đau lưng, đau vai gáy, đau thần kinh tọa,…

Hạt đười ươi chữa bệnh gì theo nghiên cứu hiện đại

Các nghiên cứu khoa học cho thấy, trong hạt đười ươi có chứa các thành phần gồm có: Tinh bột, 2.98g chất béo, chất nhầy, chất đắng, đường (gồm galactose, pentose và arabinose), sterculin, bassorin,…

Nhờ đó, dược liệu được sử dụng với nhiều mục đích khác nhau như:

• Điều trị các bệnh do nhiệt như nóng trong, chảy máu cam, táo bón, thổ huyết, chữa cảm sốt, lở loét,…
• Trị viêm họng, đau họng, ho khan, ho nhiều, đau nhức răng, đau mắt đỏ.
• Thanh nhiệt, giải độc gan, đào thải độc tố, làm đẹp da, trắng da, giảm cân,…
• Giảm đau, hỗ trợ chữa bệnh xương khớp, đặc biệt là gai cột sống, nhức mỏi, đau xương khớp.
• Chữa các bệnh viêm đường tiết niệu như tiểu buốt, tiểu rắt, chữa bệnh cao huyết áp, đái tháo đường, sỏi thận, sỏi mật,…

Các cách sử dụng hạt đười ươi chữa bệnh hiệu quả

Trong dân gian có các bài thuốc sử dụng dược liệu này để chữa bệnh và phòng ngừa bệnh tật, nâng cao sức khoẻ và làm đẹp. Dưới đây là những bài thuốc dân gian hay nhất mà bạn có thể tham khảo.

Hạt đười ươi có tác dụng gì với bệnh gai cột sống

Đây là một trong những công dụng nổi bật nhất của dược liệu, được tin dùng từ rất lâu đời. Dược liệu có tác dụng tiêu viêm, khu phong, trừ thấp, giảm đau do bệnh xương khớp rất hiệu quả.

Cách làm rất đơn giản:

• Ngâm 10 hạt ươi bay trong 800ml nước ấm khoảng 2 tiếng, cho đến khi hạt mềm và nở đều.
• Dùng thìa tách bỏ phần nhân và xơ, chỉ giữ lại phần thịt cơm bên trong hạt. Sau đó cho vào cốc khác, hoà thêm một ít nước lọc và 100g đường kính trắng, uống hết nước và ăn cả cái.

Mỗi ngày dùng đều đặn 3 lần trong 1 – 2 tháng liên tục, mỗi lần uống khoảng 300ml sẽ cảm nhận được hiệu quả rõ rệt.

Hạt đười ươi chữa khỏi bệnh gai cột sống không còn tùy thuộc vào tình trạng của mỗi người, kiên trì sử dụng kết hợp các phương pháp khác sẽ có hiệu quả như ý. Tuy nhiên với các trường hợp bệnh nặng, kéo dài thì nên đến bệnh viện để khám và có phương pháp điều trị khác bên cạnh dùng dược liệu này.

Chữa ho và viêm họng

Khi bị viêm họng với các triệu chứng ho khan, ho có đờm lâu ngày không khỏi, bị viêm họng mãn tính, viêm amidan sưng to, khản tiếng, … thì nên sử dụng dược liệu này.

Cách làm rất đơn giản như sau:

• Mỗi ngày, lấy 5 – 10 hạt khô, cắt ở hai đầu rồi cho vào ly nước, đổ nước ấm vừa (khoảng 45 độ) vào ngâm trong 30 phút cho nở bung lớn.
• Tách bóc vỏ, lấy phần thịt, bỏ nhân giữa, thêm một chút đường và khuấy đều.

Người bị viêm họng mãn tính, lâu ngày không khỏi nên dùng liên tục trong 1 tháng, bị khan tiếng dùng trong khoảng 10 ngày, nếu ho và viêm amidan dùng trong 1 tuần,…

Tuỳ thuộc vào tình trạng mà có thể kéo dài thời gian sử dụng, cách này cũng có thể áp dụng cho trẻ em, rất an toàn.

Cách dùng hạt đười ươi chữa sỏi thận đơn giản

Trong dân gian có bài thuốc kết hợp hạt ươi cùng với chuối hột rừng, giảm các triệu chứng đau, tiểu tiện ra máu, đau lưng, tán sỏi, giảm kích cỡ sỏi và tiêu sỏi, đào thải qua đường tiểu.

• Chuẩn bị hạt ươi cùng chuối hột rừng theo tỷ lệ 1: 4, hạt ươi đem rang cho chín, chuối hột thái mỏng, phơi cho héo.
• Dùng máy xay, xay mịn cả 2 dược liệu, trộn đều với nhau thành hỗn hợp đồng nhất.
• Mỗi lần dùng lấy 1 thìa bột pha nước ấm để uống sau khi ăn no, mỗi ngày dùng 2 lần trưa và tối.

Bài thuốc này cực kỳ thích hợp với tình trạng nhẹ, còn với bệnh sỏi thận lâu năm, kích cỡ sỏi to, phức tạp thì cần kết hợp cùng các phương pháp điều trị khác.

Chữa đau dạ dày

Khi bị đau dạ dày, viêm dạ dày với các triệu chứng đau bụng, ợ hơi, ợ chua hay trào ngược, bạn có sử dụng dược liệu này theo cách sau:

• Nghiền khoảng 10 – 15 hạt khô thành bột mịn, bảo quản trong lọ thuỷ tinh kín để dùng dần.
• Mỗi ngày dùng 1 muỗng hoà tan cùng nước đun sôi để nguội, để 5 phút cho lắng, sau đó vớt bỏ màng vỏ bên trên và uống.

Chú ý nên uống vào sáng sớm và buổi chiều, uống trước bữa ăn càng lâu càng tốt, khi dạ dày đang trống rỗng sẽ hấp thụ tốt hơn. Nên kiên trì dùng đều đặn mỗi ngày, liên tục trong khoảng 2 – 3 tháng để có hiệu quả tốt nhất.

Thức uống từ hạt đười ươi giảm cân, thanh nhiệt, giải độc

Hạt ươi nổi tiếng là thức uống thanh nhiệt, giải khát, mát gan, thanh lọc và đào thải độc tố cho cơ thể, được đánh giá còn mát hơn nhiều so với nước hạt chia, hạt é.

Chính vì thế, đây cũng là một loại nước rất được lòng người đang có nhu cầu giảm cân, giảm mỡ.

Để ngon hơn, bạn có thể kết hợp thêm mủ trôm, hạt é, hạt chia,… và ướp lạnh để thưởng thức.

Chữa chảy máu cam do nhiệt

Thời tiết nắng nóng, nóng trong người là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hiện tượng chảy máu cam, đặc biệt là ở trẻ nhỏ (trong đông y gọi là chứng cam tích).

• Dùng 5 hạt ươi chín, đem sao vàng trên chảo nóng.
• Sau đó nấu thành nước uống để cho trẻ uống thay nước lọc hàng ngày.

Lưu ý: Không nên cho trẻ nhỏ dưới 3 tuổi uống nhiều nước ươi.

Trị táo bón lâu ngày

Chất nhầy trong hạt ươi có tác dụng kích thích co bóp đường ruột, giúp tiêu hoá dễ dàng, nhuận tràng, thích hợp với người bị táo bón, chức năng tiêu hoá kém, đường ruột yếu,…

• Lấy 3 hạt khô, ngâm trong nước nóng khoảng 10 phút cho đến khi hạt nở mềm bung ra.
• Lột bỏ lớp vỏ bên ngoài, tách phần thịt rồi khuấy đều.

Mỗi ngày uống một cốc nước vào sáng sớm trước khi ăn, có thể kết hợp thêm hạt é và ăn cả cái và nước.

Trị mụn nhọt

Một trong những bí kíp để chữa mụn nhọt trên cơ thể được rất nhiều người ưa chuộng chính là dùng hạt ươi.

Cách làm khá lạ như sau:

• Lấy hạt khô, ngâm cho đến khi nở rồi tách bỏ vỏ, chỉ lấy phần thịt, sau đó nghiền cho thật nhỏ và nhuyễn.
• Đắp trực tiếp lên vùng da bị mụn nhọt, lưu lại trên da khoảng 10 phút rồi rửa sạch.

Mỗi ngày đắp 2 – 3 lần, kiên trì dùng cho đến khi mụn nhọt xẹp dần và biến mất hoàn toàn.

Cách dùng hạt đười ươi đúng cách, an toàn

Bên cạnh dùng như một loại thuốc chữa bệnh thì bạn cũng có thể sử dụng hạt đười ươi khô như một thức uống mỗi ngày.

Lưu ý: Tuyệt đối không ăn trực tiếp mà phải sơ chế bằng cách ngâm nước hoặc tán thành bột trước khi sử dụng. Ăn trực tiếp hạt khô khi vào cơ thể sẽ hấp thụ nước, trương nở bên trong bụng, gây cứng ruột, tắc nghẽn ruột, khó thở, đau bụng,..

Ngoài ra, chỉ khi ngâm thì các thành phần hoạt chất như glucozo, sterculin, tanim,… mới chuyển hoá được, cơ thể hấp thụ dễ dàng và hiệu quả hơn.

Vậy nên ngâm hạt đười ươi nước nóng hay nước lạnh thì tốt nhất? Bạn có thể ngâm với nước nóng hay nước lạnh đều được, tốt nhất là nước đun sôi còn ấm, lượng nước khi ngâm phải cân đối với lượng hạt khô.

Cách ăn hạt đười ươi đúng cách như sau:

• Lấy khoảng 3 – 4 hạt khô, rửa sạch bụi bẩn rồi cho vào cốc nước.
• Đổ 500 – 700ml nước vào ngâm cho đến khi hạt nở đều thì tách bỏ vỏ, hạt, chỉ giữ lại phần cơm thịt.
• Có thể uống kèm hạt é, hạt chia, mủ trôm, thêm 1 ít đường hoặc mật ong, sữa đặc để có vị ngọt thanh dễ uống.

Liều dùng phù hợp:

• Với hạt khô, mỗi lần chỉ nên dùng 2 – 5 hạt, không nên dùng nhiều, với dạng bột chỉ dùng 4 – 6g/ mỗi lần.
• Bệnh nhân bị táo bón, viêm họng, mụn nhọt có thể dùng cho đến khi khỏi hoàn toàn (thường 5 – 10 ngày), bệnh nhân gai cột sống, sỏi, dạ dày,… nặng hơn có thể dùng đến vài tháng.

Những lưu ý khi sử dụng hạt đười ươi cần biết

Là một loại thức uống quen thuộc nhưng trong quá trình sử dụng cần lưu ý những điều sau để đảm bảo hiệu quả và an toàn nhất.

• Không được ăn hạt đười ươi khô mà phải ngâm nước hoặc tán thành bột mịn trước khi dùng trực tiếp.
• Trước khi dùng phải rửa sạch sẽ hạt khô, bởi trong quá trình bảo quản lâu ngày có thể bị ẩm, mốc, bụi bẩn bám vào bề mặt sần sùi của hạt.
• Khi ngâm, chỉ nên ngâm với một liều lượng vừa đủ dùng, không ngâm quá nhiều, dược liệu để lâu sẽ bị mất chất, hạt bị chua hoặc nhiễm khuẩn gây đau bụng.
• Người đang mắc các vấn đề về tiêu hoá tốt nhất không nên sử dụng.
• Phụ nữ có thai ăn hạt đười ươi được không, có an toàn không? Thực tế thì hiện nay chưa có bất cứ nghiên cứu nào về vấn đề này, do đó, tốt nhất bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng.
• Tuyệt đối không lạm dụng, chỉ nên dùng trong liều lượng thích hợp, nếu dùng quá nhiều có thể dẫn đến một số tác dụng phụ như ho, ho có đờm, ho nước đờm trắng, buồn nôn, khó chịu,…
• Chọn mua hạt đười ươi có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, không dùng chất bảo quản, không tẩm chất tẩy rửa, phẩm màu,… để đảm bảo an toàn.

Hạt đười ươi không chỉ là một thức uống thanh nhiệt, giải khát ngày hè tuyệt vời mà đây còn là dược liệu quý trong nhiều bài thuốc dân gian. Trên đây là những thông tin hữu ích về dược liệu, bạn đọc có thể tham khảo, tuy cần trước khi sử dụng cần chú ý để đảm bảo an toàn và hiệu quả.