Quả la hán: Công dụng chữa bệnh và cách dùng hiệu quả

Quả La Hán là một thảo dược quý hiếm trong Đông y với nhiều tác dụng điều trị các bệnh nan y nguy hiểm như tiểu đường, lao, viêm phế quản,… Vậy thực hư công dụng của loại quả này thế nào, cách dùng hiệu quả ra sao. Hãy cùng chúng tôi giải đáp chi tiết trong bài viết ngắn sau đây.

Tìm hiểu chi tiết về quả la hán

Quả la hán hay còn gọi là quả mộc miết, giải khổ qua,… là một loại quả thuộc họ nhà bầu bí có nguồn gốc từ miền Nam Trung Quốc và miền Bắc Thái Lan. Tại Việt Nam, quả La Hán được gieo trồng nhiều nhất tại các tỉnh vùng núi Tây Bắc như Lào Cai, Sơn La, Thái Nguyên,… Nếu có lần đi du lịch qua các địa bàn này, bạn sẽ bắt gặp hình ảnh quả la hán được bày bán như đặc sản của vùng.

Theo các chuyên gia, kỹ thuật trồng cây la hán không quá khó khăn, chỉ cần mua hột về ngâm nước trong hai giờ. Sau đó thấm sạch trên giấy rồi cho vào hộp nhựa để nơi có ánh sáng vào ban ngày và chiếu đèn huỳnh quang vào ban đêm. Sau khoảng 7 ngày hạt sẽ nảy mầm lúc này người dùng chỉ cần làm bầu rồi mắc giàn cho cây phát triển là được.

Nguồn gốc tên gọi quả la hán

Sở dĩ thảo dược này được gọi là quả la hán là bắt nguồn từ đất nước Trung Hoa. Theo sử sách ghi chép, vào giai đoạn hưng thịnh của đời Đường, những môn võ thuật phát triển vô cùng mạnh mẽ ở Trung Quốc. Trong đó nổi bật là trường phái Thiếu Lâm Tự, thuộc miền Nam Trung Hoa.

Để đạt được điều này, các vị đại sư của Thiếu Lâm Tự thường xuyên sử dụng nước uống từ loại một thảo dược để tăng cường sự dẻo dai, linh hoạt, đồng thời kéo dài tuổi thọ. Chính bởi điều đó mà dân gian đã truyền tai nhau về một loại quả thần kỳ mang tên “La Hán” với ngụ ý là có sức khỏe phi thường như các vị La Hán. Kể từ đó, cái tên này bắt đầu ra đời và được sử dụng cho đến ngày nay.

Đặc điểm bên ngoài của la hán

La hán là loại thực vật lưỡng niên, thuộc dạng cây thân leo với những đặc điểm nhận dạng như sau:

• Thân cây dài từ 1-3 mét, có nhiều tua cuốn mọc quanh với khả năng bám chặt vào các cây khác để leo lên.
• Lá la hán có hình trái tim, chiều dài khoảng 10-20cm, chiều rộng khoảng 3.5- 12cm.
• Phần thân lá to, phần đầu nhọn, thường rụng lá theo mùa.
• Hoa la hán mọc thành từng chùm, mỗi chùm chỉ khoảng 2-3 hoa.
• Cuống hoa dài khoảng 3-5cm, cánh hoa mỏng có màu vàng nhạt, nhìn rất đẹp mắt.
• Quả la hán hình cầu, màu xanh lục, đường kính dao động khoảng 5-8cm.
• Khi về già quả sẽ chuyển sang sắc nâu vàng hoặc nâu sẫm, bên ngoài được bao phủ bởi một lớp lông nhung mỏng, sờ vào rất mịn tay.
• Bên trong quả la hán có rất nhiều thịt và hạt. Lớp vỏ già bên ngoài khá giòn, có thể dùng tay bóp nhẹ là nhìn thấy phần thịt màu trắng ngà và xốp nhẹ bên trong.
• Mỗi quả la hán sẽ có 10 vân sợi chạy xuống theo chiều dọc. Hạt có hình tròn, dẹt, màu nâu, phần rìa hơi dày, phần giữa trũng xuống để lộ các rãnh nhỏ.

Thu hái, sơ chế và bảo quản

Toàn bộ cây la hán chỉ tiến hành thu hái phần quả đều điều chế thành dược liệu. Theo các chuyên gia, để đảm bảo dược tính trong quả la hán đạt độ tốt nhất, người ta sẽ tiến hành thu hái loại cây này vào khoảng thời gian từ tháng 7- tháng 9 hàng năm. Thông thường người dân sẽ chỉ lựa chọn những loại quả già, to và cứng chắc, khi lắc không nghe thấy tiếng động để hái về.
Quả la hán sau khi được thu hoạch sẽ được mang đi rửa sạch, phơi hoặc sấy khô, bảo quản dùng dần.

Thành phần hóa học của la hán

Được mệnh danh là “quả thần tiên” quả la hán chứa đựng rất nhiều thành phần dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe con người. Cụ thể:

• Đường hữu cơ gồm Fructose, Glucose…
• Chất ngọt Mogrosid – vị ngọt lớn hơn rất nhiều lần so với vị ngọt của mía. Tuy nhiên do đây là chất ngọt tự nhiên, không gây hại cho sức khỏe con người. Do đó, những bệnh nhân bị mỡ máu, tiểu đường đều có thể sử dụng La Hán để pha nước uống hàng ngày.
• Hợp chất Protein Monogrosvin giúp duy trì cơ bắp khỏe mạnh và cân bằng các thành phần dinh dưỡng cho cơ thể.
• Ngoài ra, trong thành phần dưỡng chất của La Hán các nhà khoa học còn tìm ra 8-13 protein thực vật, có tác dụng tăng cường thể lực và năng lượng làm việc cho người dùng.
• Loại quả này cũng chứa một lượng lớn vitamin C cùng các khoáng chất vi lượng như sắt, mangan, kẽm rất tốt cho hệ miễn dịch của cơ thể.
• Bên cạnh đó, hạt của quả La Hán còn chứa tới 41% acid béo tự nhiên, có lợi cho quá trình chuyển hóa và trao đổi chất ở người.

Quả la hán có tác dụng gì?

La Hán không chỉ được sử dụng làm nước giải khát mà còn là vị thuốc rất tốt trong Đông y. Thảo dược này có công dụng chữa bệnh vô cùng hiệu quả, hãy cùng tìm hiểu kỹ về về tác dụng chữa bệnh của loài quả này ngay sau đây.

Theo đông y quả la hán có công dụng gì?

Theo quan niệm của Đông y, quả la hán có tính mát, vị ngọt, không độc, quy vào hai kinh là đại tràng và phế. Với tác dụng thanh nhiệt, lợi hầu, nhuận tràng, ích phế thảo dược này thường được sử dụng để trị ho gà, ho phế nhiệt, viêm amidan, viêm phế quản, đại tiện bí kết,…

Theo Y học hiện đại quả la hán uống có tác dụng gì?

Không chỉ Đông y mà các nghiên cứu khoa học hiện đại cũng đã chứng minh quả la hán là một loại dược liệu quý, với những công dụng thần kỳ như sau:

• Thanh nhiệt, giải độc, mát gan: Thói quen ăn uống thiếu lành mạnh, thường xuyên thức khuya là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng nổi mụn, phát ban. Với vị ngọt, tính ôn, thanh nhiệt, giải độc tốt quả la hán có tác dụng rất tốt trong việc làm mát máu, sạch đường ruột, kích thích tiêu hóa, thải độc gan, phòng ngừa mụn nhọt, mẩn ngứa trong người.
• Chống dị ứng: Một vài nghiên cứu khoa học hiện đại đã phát hiện ra rằng quả la hán có tác dụng kháng Histamin, hoạt chất quan trọng trong việc sản sinh tế bào dị ứng, sốc phản vệ,… Do đó, từ lâu quả la hán đã được sử dụng để giảm ngứa, chống viêm mũi dị ứng rất tốt.
• Kháng viêm: Không chỉ có tác dụng kháng Histamin, quả la hán còn có khả năng ức chế và tiêu diệt một số loại vi khuẩn gây bệnh nhất là vi khuẩn sâu răng và nha chu. Mặt khác, việc sử dụng quả la hán đúng cách còn giúp ngăn ngừa và hỗ trợ cải thiện tình trạng nhiễm trùng do nấm Candida gây ra. Nên nó có tác dụng kháng viêm, giảm sưng đau và làm lành tổn thương hiệu quả.
• Cung cấp năng lượng: Một thí nghiệm được tiến hành trên chuột cho thấy khả năng cung cấp năng lượng của quả La Hán rất tốt. Theo các chuyên gia thì chính nhờ hoạt chất tạo ngọt tự nhiên mà loại quả này có tác dụng bổ sung năng lượng, giảm bớt mệt mỏi sau khi hoạt động với cường độ cao.
• Điều trị tiểu đường và béo phì: Những bệnh nhân bị tiểu đường và béo phì thường có một chế độ ăn uống, kiêng khem tuyệt đối với đồ ngọt. Tuy nhiên với vị ngọt tự nhiên lớn hơn gấp 300 lần đường mía, la hán có thể đáp ứng nhu cầu ăn ngọt của người bệnh mà vẫn không thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Mặt khác, việc sử dụng quả la hán đúng cách còn giúp giảm lượng đường trong máu đồng thời thúc đẩy tuyến tụy sản xuất insulin nhiều hơn, từ đó giúp kiểm soát tốt triệu chứng của bệnh.
• Bảo vệ gan: Quả la hán chứa rất nhiều hoạt chất Mogrosid có khả năng phá vỡ cấu trúc các Cholesterol, đồng thời bảo vệ gan khỏi những tổn thương. Ngoài ra, loại quả này còn có thể kích hoạt các enzyme chống oxy hóa gan, giúp thanh lọc và thải độc cơ thể hiệu quả.
• Hỗ trợ giảm cân: Vì chứa ít calo, không có carbohydrate và chất béo, quả la hán là một trong những thực phẩm giảm cân hiệu quả dành cho các chị em. Vì vậy thay vì việc cắt giảm toàn bộ chất ngọt, bạn có thể tận dụng dược liệu này để thay thế cho đường nhân tạo trong quá trình giảm cân.
• Ngăn ngừa lão hóa: Mogrosid không chỉ là chất tạo vị ngọt đặc trưng của quả La Hán, hoạt chất này còn có tác dụng chống oxy hóa rất tốt. Theo các nhà khoa học, Mogrosid có khả năng bảo vệ tế bào cơ thể khỏi sự tấn công của các gốc tự do, đồng thời làm chậm quá trình lão hóa một cách hiệu quả. Vì vậy, sử dụng la hán thường xuyên sẽ giúp chị em hạn chế tối đa tình trạng da dẻ nhăn nheo, tóc rụng sớm, suy giảm chức năng sinh lý và rối loạn chu kỳ kinh nguyệt tiền mãn kinh.
• Chữa bệnh ung thư: Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, hoạt chất chống oxy hóa trong quả la hán có khả năng ức chế sự phát triển của các khối u, đồng thời ngăn chặn quá trình lan rộng của các tế bào ung thư. Ngoài ra trong quá trình trị liệu, bệnh nhân có thể sử dụng quả la hán để tạo chất ngọt tự nhiên, bồi bổ cho các hoạt động của cơ thể.
• Điều trị các bệnh lý về hô hấp và tim mạch: Điều trị các bệnh lý về hô hấp như ho khan, ho gà, viêm phế quản, viêm amidan,… cũng là một trong những tác dụng nổi bật của loại quả này. Theo các chuyên gia không chỉ giúp trị liệu các bệnh về hô hấp, quả la hán còn có thể cải thiện triệu chứng của tim mạch, huyết áp và xơ vữa động mạch hiệu quả.
• Dưỡng da, làm đẹp tóc: Được mệnh danh là vua của các loại quả, la hán chứa rất nhiều vitamin và khoáng chất có tác dụng bồi bổ da dẻ và nuôi dưỡng mái tóc óng mượt.
• Kéo dài tuổi thọ: Các nhà khoa học cho biết, nếu kiên trì dùng nước la hán trong nhiều năm, sức khỏe tổng thể và tuổi thọ của bạn sẽ được cải thiện đáng kể.

Quả la hán chữa bệnh gì? Những bài thuốc tiêu biểu

Là thảo dược có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, sử dụng la hán trong các bài thuốc Đông y là vấn đề được rất nhiều người quan tâm. Theo đó, bài viết này chúng tôi sẽ giới thiệu đến bạn độc một số bài thuốc trị bệnh tiêu biểu từ quả la hán.

• Trị ho lao: Người bệnh chỉ cần chuẩn bị 60g la hán quả, 100g thịt lợn nạc. Nguyên liệu sau khi làm sạch, đem thái lát, cho vào nồi hầm cùng với nước. Sau đó nêm nếm vừa ăn thì dùng với cơm trắng trong ngày.
• Chữa viêm họng, viêm amidan bị mất tiếng: Lấp 1 quả la hán đem bóp nhỏ, rồi cho vào nước sôi, ngâm khoảng nửa tiếng, uống hết trong ngày. Khi sử dụng người bệnh nên chia nhỏ để uống làm nhiều lần sẽ giúp đạt kết quả tốt hơn.
• Trị ho gà: Chỉ cần lấy 1 quả la hán kết hợp với 25g hồng khô sau đó sắc lấy nước uống là được.
• Chữa ho khạc ra đờm: Cách làm bài thuốc này khá đơn giản, người bệnh cần 20g quả la hán và 12g tang bạch bì. Nguyên liệu sau khi làm sạch, trộn chung với nhau rồi sắc thuốc uống.
• Trị viêm phế quản kèm ho: Lấy 10g hạnh nhân, 1 quả la hán đã được đập nhỏ. Cho nguyên liệu vào ấm sắc cùng 1 lít nước, ngày uống 3-4 lần là được.
• Trị táo bón: Chỉ cần lấy la hán sắc lấy nước rồi thêm một chút mật ong vào để uống là được.
• Trị tiểu đường: Lấy 2-3 quả la hán khô nấu, rồi chắt nước. Mỗi lần dùng thì lấy một chút nước trộn đều vào thức ăn hoặc đồ uống để tạo vị ngọt tự nhiên.

4 cách sử dụng quả la hán phổ biến, giúp phát huy tác dụng

Có rất nhiều cách sử dụng quả la hán, tuy nhiên tùy vào mục đích và khẩu vị của từng người mà cách chế biến quả la hán sẽ có sự khác biệt. Cụ thể:

Chế biến nước la hán

Cách làm nước quả la hán khá đơn giản, dễ thực hiện lại có thể giúp thanh nhiệt, dịu họng, tiêu đờm, trừ ho nên được nhiều người yêu thích. Dưới đây là các bước để điều chế nước giải khát từ quả la hán vào những ngày hè oi bức.

• Chọn 1-2 quả la hán chín, vỏ màu nâu sậm hoặc sáng bóng, khi lắc phát ra tiếng kêu lúc lắc.
• Rửa sạch la hán khoảng 3-4 lần với nước lọc, lưu ý khi rửa người bệnh cần dùng tay hoặc dao để cạo sạch lớp lông mềm trên bề mặt vỏ.
• Bổ quả thành 4-5 miếng theo kích thước tùy chỉnh rồi đem thái nhỏ, hoặc người bệnh có thể dùng tay bóp nát của quả.
• Cho quả la hán vào bình chứa nước sôi hoặc trực tiếp đun với nước nóng khoảng 5-10 phút.
• Sau đó chắt nước ra bát và dùng dần trong ngày, nên dùng nước la hán khi còn nóng để các dưỡng chất trong thuốc phát huy tối đa tác dụng.

Lưu ý:

• Khi điều chế loại nước này người bệnh cần lưu ý mỗi quả la hán chỉ có thể pha với 1,5 -2 lít nước, tùy khẩu vị từng người.
• Chỉ nên uống trà la hán trong ngày, tuyệt đối không để qua đêm.
• Loại trà này thường chứa đường Glucose tự nhiên cao vì vậy khi dùng người bệnh không cần cho thêm đường vào dùng.

Chế biến trà la hán và hoa cúc

Trà la hán và hoa cúc khi kết hợp với nhau sẽ giúp nâng đôi hiệu quả thanh nhiệt, giải độc, hỗ trợ tiêu hóa. Cách làm thức uống này khá đơn giản, người bệnh chỉ cần một vài thao tác như sau:

• Lấy 25g hoa cúc, 1 bó lá dứa tươi, 1 quả la hán tươi.
• Quả la hán sau khi được làm sạch sẽ dùng để thái lát mỏng sau đó cho vào nồi đun sôi cùng 1,5-2 lít nước tinh khiết.
• Sau khoảng 30-45 phút thì thả lá dứa cùng hoa cúc vào nồi và tiếp tục đun thêm 10 phút.
• Nước trà sau khi thu được đem bảo quản trong ngăn mát của tủ lạnh để dùng dần.
• Trường hợp ưa ngọt, bạn có thể cho thêm chút đường phèn trước mỗi lần sử dụng.

Sâm bí đao la hán

Ngoài kết hợp với hoa cúc, quả la hán khi dùng với sâm cũng sẽ giúp giải độc, trị mụn, làm đẹp da hiệu quả. Cách pha quả la hán với sâm bí đao như sau:

• Chuẩn bị 1 quả la hán, 1kg bí đao già, 10g lá dứa, 20g thục địa, 2 khúc mía tươi.
• Rửa sạch và sơ chế nguyên liệu, trong đó bí để bỏ, bỏ ruột, cắt khúc khoanh tròn; mía chẻ nhỏ, đập cho dập; lá dứa đem buộc thành bó; quả la hán thì bổ miếng hoặc đập nát đều được.
• Xếp mía ở đáy nồi sau đó cho bí đao, la hán vào đun sôi cùng với nước trong khoảng 45 phút.
• Bỏ thêm lá dứa và đun thêm khoảng 5 phút thì tắt bếp, để nguội, lọc nước uống.

Rượu quả la hán

Rượu quả la hán không chỉ giúp bồi bổ khí huyết, thải độc cho gan mà còn hỗ trợ điều trị chứng nhức mỏi tay chân hiệu quả.
Cách thực hiện như sau:

• Chuẩn bị 7-10g quả la hán, 5-7 lít rượu trắng và 1 chiếc bình thủy tinh to.
• Phơi khô la hán, loại bỏ phần bỏ, chỉ giữ phần ruột.
• Cho la hán vào bình thủy tinh, sau đó đổ ngập rượu lên trên mặt quả.
• Đậy kín nắp bình rượu, ngâm trong khoảng 8-9 tháng rồi đem ra dùng dần là được.

Uống nước quả la hán hàng ngày có tốt không? Thường dùng cho đối tượng nào?

La hán là một vị thuốc lành tính, không độc, an toàn cho người dùng. Mặt khác đến nay vẫn chưa có bất cứ nghiên cứu khoa học nào chỉ ra tác dụng phụ của loài cây này. Do đó người bệnh hoàn toàn có thể yên tâm sử dụng quả la hán trong việc trị liệu các bệnh liên quan.

Tuy nhiên để đảm bảo an toàn cho sức khỏe, bạn vẫn không nên quá lạm dụng loại quả này, đặc biệt là trong những trường hợp sau:

• Trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ.
• Phụ nữ đang mang thai hoặc đang phải cho con bú.
• Người bệnh đang bị mắc tiểu đường.
• Người bị hư hàn, da mặt nhợt nhạt, chân tay lạnh, rêu lưỡi trắng, đại tiện lỏng,…

Đặc biệt các bác sĩ khuyến cáo rằng người bệnh chỉ nên sử dụng không quá 1-2 quả la hán mỗi ngày. Những đối tượng nên sử dụng loại quả này gồm:

• Người bình thường có nhu cầu thanh nhiệt, giải độc và bổ bồi cơ thể.
• Người đang bị béo phì, tiểu đường có thể sử dụng với liều lượng cho phép.
• Bệnh nhân mắc chứng ho gà, táo bón và các bệnh lý về đường hô hấp như viêm họng, viêm phế quản, ho hen cũng có thể sử dụng.
• Người bị ốm yếu, gầy gò, sức khỏe suy yếu, khí huyết hao tổn có thể dùng để bồi bổ thể lực.
• Người thiếu máu và huyết áp thấp cũng có thể sử dụng thảo dược này.

Một số lưu ý khi sử dụng quả la hán để chữa bệnh

Để quá trình trị liệu sớm đạt kết quả như mong muốn khi sử dụng quả la hán người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Trong quá trình bổ quả, nếu phát hiện phần ruột bị khô hoặc bị thối, mọt người bệnh cần phải bỏ để tránh bị ngộ độc.

• Vị thuốc này khi sấy khô và để lâu sẽ thường có mùi hơi mốc, tuy nhiên người bệnh không cần quá lo lắng.
• Dược liệu có tính hàn, chứa nhiều thành phần dưỡng chất đa dạng nên việc sử dụng quá nhiều sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe như tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa.
• Trong quá trình dùng quả la hán, người bệnh tuyệt đối không tự ý kết hợp với các thảo dược, thuốc trị bệnh hoặc thực phẩm chức năng khác.
• Trường hợp bị dị ứng với các thành phần của thuốc, hoặc bị cảm lạnh, tiêu chảy thì không nên sử dụng loại quả này.
• Quả la hán chỉ có tác dụng điều trị triệu chứng do đó với những trường hợp mãn tính người bệnh nên trực tiếp đến bệnh viện để được thăm khám và điều trị đúng cách.